ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΑ /

Δοκός

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΧΑΜΕΝΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΙΑ

Η παρούσα δημοσίευση αποτελεί τμήμα εκτενούς άρθρου με τίτλο ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ», τεύχος 232, Ιούλιος 2015, ενώ έχουν γίνει ορισμένες προσθήκες και διορθώσεις.

Γράφει η Χρυσούλα Μπουκουβάλα


© Aπεροπία. Τα άρθρα του ιστολογίου aperopia.fr γράφονται κατόπιν κοπιαστικής έρευνας και μετάφρασης. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ολόκληρου του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του aperopia.fr. Επιτρέπεται μόνον η αναδημοσίευση 2-3 πρώτων παραγράφων με προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο aperopia.fr


Απ’ όλα τα μέρη του Σαρωνικού η νήσος Δοκός (η μόνη με αρσενικό όνομα), που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Απεροπία, λόγω της άπειρης θέας που προσφέρει από τα πιο ψηλά της σημεία ―και η οποία χάρισε το όνομά της στο παρόν ιστολόγιο― είναι η περισσότερο άγνωστη στο ελληνικό ευρύ κοινό. Από μια άποψη καλύτερα, γιατί είναι ήδη (δυστυχώς) γνωστή από τους ξένους ιστιοπλόους και τις εταιρείες ενοικιάσεως σκαφών.

Εκπληκτική θέα του όρμου Σκίντου από το κάστρο του Δοκού. © Απεροπία.

Εν τούτοις, ειδικά εκτός τουριστικής περιόδου, ο Δοκός αποτελεί έναν (σχεδόν) ανέγγιχτο από την ανοικοδόμηση τόπο, λόγω του ότι έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος. Είναι ορεινός και βραχώδης, και όλη η ανατολική, δυτική και νότια πλευρά του είναι αλίμενος, ενώ μόνο στα βόρεια, ο όρμος Σκίντου αποτελεί καλό αγκυροβόλιο.

Η θέση του τον καθιστά εξαιρετικά στρατηγικό σημείο για τη ναυσιπλοΐα στον Σαρωνικό. Το περίφημο ναυάγιο του Δοκού, το αρχαιότερο γνωστό ναυάγιο στον κόσμο, πιστοποιεί τα παραπάνω. Tα υπολείμματα του ναυαγίου εντοπίστηκαν από τον ερευνητή των βυθών και ιδρυτικό μέλος του Ι.ΕΝ.Α.Ε. (Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών), Πήτερ Θροκμόρτον (Peter Throckmorton), το καλοκαίρι του 1975 σε βάθος 15-30 μέτρων.

Απόλυτη γαλήνη στον όρμο Σκίντου τέλη Μαΐου-αρχές Ιουνίου. Η επέλαση των σκαφών γίνεται συνήθως Ιούλιο-Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Στο μυχό του όρμου διακρίνεται το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου.

Εν συνεχεία ερευνήθηκαν από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (1989-1992) και μπροστά στον φάρο ανακαλύφθηκαν δύο λίθινες άγκυρες, μεγάλες ποσότητες κεραμικών, χρυσά αντικείμενα και πλήθος εργαλείων από οψιδιανό, σύμφωνα με τα οποία το ναυάγιο χρονολογείται γύρω στο 2450-2150 π.Χ.

Τα ευρήματα πιστοποιούν ότι ο Δοκός κατοικήθηκε από την Νεολιθική εποχή (4η π. Χ. χιλιετία), ενώ χίλια χρόνια μετά οι κάτοικοί της είχαν ήδη ανεπτυγμένη ναυσιπλοΐα. Μια ακόμα χιλιετία αργότερα (γύρω στο 1300 π. Χ.) είχαν ιδρυθεί σημαντικοί οικισμοί στις περιοχές Κομμένη Μύτη και Λέδεζα. Υπήρξε κέντρο της μυκηναϊκής θαλασσοκρατορίας, λόγω του ότι βρισκόταν στη ρότα της διέλευσης των πλοίων που μετέφεραν τον πολύτιμο οψιδιανό της Μήλου.

Κατά καιρούς έχουν ακουστεί φήμες ότι έχουν δείξει ενδιαφέρον να τον αγοράσουν διάφοροι επενδυτές (μεταξύ των οποίων και Ιάπωνες), ενώ έχουν σημειωθεί και κρούσματα οικοπεδοποίησης του νησιού, παρ’ ότι όπως είπαμε, έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος και απαγορεύεται οποιαδήποτε δόμηση.

Οι βάρβαροι επισκέπτες

Πριν από λίγα χρόνια ετέθη θέμα απαγόρευσης ελλιμενισμού σκαφών και ελέχθη ότι το υπουργείο Πολιτισμού τοποθέτησε ανάλογες πινακίδες, και οι οποίες ενημέρωναν για την απαγόρευση ελλιμενισμού σκαφών στο νησί. Εν συνεχεία ελέχθη ότι άγνωστοι ξήλωσαν και εξαφάνισαν τις πινακίδες που τοποθέτησε.

Η εφημερίδα «Καθημερινή» ανέφερε ότι ο Σύλλογος Οικολόγων Υδρας υποστηρίζει πως «η τοποθέτηση των πινακίδων ήταν απαραίτητη, γιατί ειδικά το καλοκαίρι ο Δοκός μετατρέπεται σε χαβούζα από τα δεκάδες κότερα και τα σκουπίδια που αφήνουν πίσω τους οι επισκέπτες».

Στιγμιότυπο από προσγείωση ιδιωτικού ελικοπτέρου που μεταφέρει ιδιοκτήτη θαλαμηγού εμπρός από το ναΐδριο του Αγίου Νικολάου στο Δοκό. © Απεροπία.

Ούτε εμείς, ούτε κανείς άλλος φίλος ιστιοπλόος δεν είδε ποτέ καμμία πινακίδα απαγόρευσης, διότι εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο εννοείται ότι θα το είχαμε σεβασθεί. Το θέμα των σκουπιδιών είναι μεγάλο, αλλά είθισται όλοι οι ιστιοπλόοι να μεταφέρουν τα σκουπίδια τους εντός του σκάφους τους, στα locker, σε καλά κλεισμένες σακούλες τις οποίες εναποθέτουν στους ανάλογους κάδους στο πλησιέστερο λιμάνι, ενώ τα μπουκάλια, πλαστικά, χαρτιά κλπ, τοποθετούνται ξεχωριστά για να απορριφθούν στους κάδους ανακύκλωσης όπου υπάρχουν.

Απέραντη θέα του όρμου Σκίντου από το κάστρο του Δοκού. © Απεροπία.

Προσωπικά μας έχει τύχει να κρατήσουμε σακούλες σκουπιδιών επί τρεις εβδομάδες καλά κλεισμένες στo locker του σκάφους μέχρι να πιάσουμε ξηρά. Το καλοκαίρι οι διπλές και τριπλές σακούλες επιβάλλονται. Για να αποφευχθεί η δυσωδία και η διάχυση ζωϋφίων εντός του σκάφους πρέπει να πραγματοποιείται εναπόθεση των βιοδιασπώμενων υπολειμμάτων τροφών στη ξηρά, μακράν της ακτής, όπου μπορούν να φαγωθούν από τα υπάρχοντα ζώα. Οι δε τενεκέδες από κονσέρβες, πλαστικοί κεσέδες κλπ. πρέπει να ξεπλένονται με θαλασσινό νερό πριν τοποθετηθούν στις σακκούλες σκουπιδιών.

Έχουμε όμως επανειλημμένως προσέξει ότι τα περισσότερα σκουπίδια τα αφήνουν οι επισκέπτες που καταφθάνουν με θαλάσσια ταξί από την Ερμιόνη, την Ύδρα, ακόμα και τις Σπέτσες, που μεταφέρουν τουρίστες για μια μέρα που όχι ιστιοπλοϊκή συνείδηση δεν έχουν, αλλά ούτε καν στοιχειώδη οικολογική, η οποία απαγορεύει την εναπόθεση των σκουπιδιών σε μη ενδεδειγμένα μέρη.

Όπως και νάχει, οι «σκαφάτοι» κάθε εθνικότητας, το «Σήμερα» δηλαδή, πρέπει να δείχνουν τον οφειλόμενο σεβασμό στο Χθες, στο παρελθόν του Δοκού, και να μην επιχειρούν μπάρμπεκιου στην κουκλίστικη παραλία του Σκίντου, μεταφέροντας τρόφιμα (και ενδεχομένως αφήνοντας κι αυτοί σκουπίδια), ηχεία και ενισχυτές από τα σκάφη τους και θορυβώντας μέχρι πρωίας, αντί να σιωπούν και να σέβονται την ιστορία ενός τόσο αρχαίου τόπου.

Ελαιώνες Δοκού. © Απεροπία.

Οι υπαίθριες  ψησταριές υπενθυμίζουμε ότι απαγορεύονται σε όλη την ελληνική επικράτεια διότι ενέχουν τεράστιο κίνδυνο πυρκαγιάς. Στο Δοκό μπορεί να υπάρχουν μοιραία αποτελέσματα και για τους λίγους ηλικιωμένους μόνιμους κατοίκους που αδυνατούν να κατέβουν γρήγορα στη θάλασσα, αλλά και για όλα τα ζώα του νησιού.

Αν οι επισκέπτες δεν είναι ικανοί να σεβαστούν ένα τόσο υπέροχο μέρος, τότε το αποτέλεσμα θα είναι κάποια στιγμή να στερηθούμε το Δοκό όλοι. Αν το Υπουργείο Πολιτισμού ήθελε όντως ο Δοκός να παραμείνει αμόλυντος, θα έπρεπε να τοποθετήσει κάποιου είδους μόνιμη «φρουρά» ή περίπολο που να κόβει τσουχτερά πρόστιμα σε όσα σκάφη έπιανε αγκυροβολημένα, αλλά και να απαγορεύσει τη πρόσβαση στα θαλάσσια ταξί, αποφάσεις που φυσικά δεν θα αρέσουν καθόλου στις εταιρείες γιώτιγκ, αλλά ούτε και στους πέριξ δήμους.

Με κόψιμο μονάχα λύνονται οι γόρδιοι δεσμοί. Με… ευχολόγια δεν σώζεται η κατάσταση.

Το κάστρο του Δοκού

Στην ανατολική της πλευρά υπάρχουν τα ερείπια ενός μεγάλου βυζαντινού-ενετικού κάστρου. Κατά τον 7ο μ. Χ. αιώνα, σχεδόν ταυτόχρονα με την Παλιόχωρα της Αίγινας,  υπήρχε μεγάλη καστροπολιτεία που αριθμούσε περί τους 1000 κατοίκους, αριθμός τεράστιος για το μέγεθος του νησιού.

Το κάστρο είχε περί τα εκατό σπίτια εντός του, το λιγότερο τρεις στέρνες νερού, εκκλησίες και στενά, λιθόστρωτα καλντερίμια. Δυστυχώς δεν διασώθηκε το όνομα αυτής της καστροπολιτείας που απ’ ότι δείχνουν οι ανασκαφές πρέπει να έμοιαζε με τη Μονεμβασιά. Κάτι τέτοιο μοιάζει απίστευτο σήμερα, δεδομένου ότι δεν βλέπουμε όπως στην Παλιόχωρα της Αίγινας, παρά μόνο διάσπαρτους ερειπιώνες, ούτε τμήματα οικιών, αλλά εκατομμύρια θραύσματα πήλινων αγγείων και μερικούς κίονες ιερών ναών που ενσωματώθηκαν στο ναΐδριο του Άη Γιάννη. 

Στέρνα στο κάστρο του Δοκού. © Απεροπία.

Λόγω των αραβικών επιδρομών της εποχής στη βυζαντινή επικράτεια, στο νησί είχαν καταφύγει όχι μόνο κάτοικοι από τις γύρω χερσαίες περιοχές της Αργολίδας και της Ερμιονίδας, αλλά μνημονεύονται και μετανάστες ακόμα και από τη Σικελία και την Αίγυπτο οι οποίοι πίστευαν ότι θα προστατευτούν στο Δοκό!

Αλλοίμονο όμως! Η όμορφη πολιτεία και οι κάτοικοί της δεν απέφυγαν τον όλεθρο. Η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς από Άραβες πειρατές το 673 μ.Χ., ενώ όσοι από τους δύσμοιρους κατοίκους της γλύτωσαν την σφαγή, οδηγήθηκαν δούλοι στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.

Εάν θέλετε να ανεβείτε στο κάστρο, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η αναρρίχηση είναι εξαιρετικά δύσκολη, απότομη και επικίνδυνη ανάμεσα σε βράχους και διάσπαρτες πέτρες ενώ δεν υπάρχει ευδιάκριτο μονοπάτι. Όχι μόνο πρέπει να είστε σε καλή φυσική κατάσταση, αλλά μην το επιχειρήσετε αν δεν φοράτε κατάλληλα παπούτσια, και δεν έχετε μαζί σας καπέλο και νερό.

Ισπανοί μάρτυρες και Άγιοι στο Δοκό

Ας δούμε όμως και μια άλλη απίστευτη ιστορία που διαδραματίστηκε στο νησί. Πώς συνδέεται με το Δοκό μια… Ισπανή Ορθόδοξη Αγία, των πρώτων χριστιανικών αιώνων: η παιδομάρτυς Αγία Ευλαλία, που μαρτύρησε με φρικτά μαρτύρια στη Βαρκελώνη το 304, επί Ρωμαίων;

Τον 7ο αιώνα, όταν οι Άραβες επιτέθηκαν στην Ισπανία, Βυζαντινοί έμποροι για να προστατεύσουν τα σκηνώματα της Αγίας Ευλαλίας και των Αγίων Βικεντίου και Βαλεριανού, που ήταν ενταφιασμένα στον ναό της Santa Maria de les Arenes (Aγίας Μαρίας της Θάλασσας), ήθελαν να τα μεταφέρουν για φύλαξη κατά πάσα πιθανότητα στην Κωνσταντινούπολη.

Η παιδομάρτυς και πολιούχος της Βαρκελώνης Αγία Ευλαλία που μαρτύρησε σε ηλικία 12 ετών, της οποίας η λάρνακα ναυάγησε στο Δοκό καθώς μεταφερόταν με πλοίο

Ωστόσο, το πλοίο με τις λάρνακες που περιείχαν τα οστά των Αγίων συνάντησε σφοδρή θαλασσοταραχή, καθώς έπλεε ανατολικά της Πελοποννήσου. Το πλοίο βυθίστηκε, αλλά οι λάρνακες κατέληξαν στις ακτές του… Δοκού και μάλιστα στον κόλπο του Σκίντου, δηλαδή στο πιο «φιλόξενο» σημείο του νησιού, το οποίο σε όλη την υπόλοιπη περιφέρειά του είναι εξαιρετικά βραχώδες και αλίμενο όπως είπαμε.

Στο σημείο όπου η θάλασσα εναπόθεσε τα ιερά λείψανα, κτίστηκε ένα παραθαλάσσιο εκκλησάκι για τη φύλαξή τους. Το εκκλησάκι σώζεται και είναι σήμερα αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο.

Από το μικρό και σεπτό εκκλησάκι του ερημόνησου Δοκός, το λείψανο της Αγίας Ευλαλίας της παιδομάρτυρος μεταφέρθηκε τελικά στον περίφημο καθεδρικό ναό του Τιμίου Σταυρού και της Αγίας Ευλαλίας στη Βαρκελώνη, επιστρέφοντας τελικά στο γενέθλιο τόπο του

Λίγο αργότερα, τα ιερά σκηνώματα των τριών Αγίων μεταφέρθηκαν σε ένα άλλο εκκλησάκι του Δοκού, στον Άγιο Ιωάννη, που βρίσκεται στον ακριβώς απέναντι όρμο, όπου παρέμειναν επί σαράντα περίπου χρόνια. Η παράδοση αναφέρει ότι κάποιοι θέλησαν να τα βεβηλώσουν, αλλά τα χέρια τους παρέλυσαν!

To εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου.

Όταν αυτή η φήμη έφτασε στον τότε μητροπολίτη Μονεμβασιάς Νικήτα, και επειδή τα γεγονότα στα οποία αναφερόμαστε συνέβησαν κατά το διάστημα της επιδρομής των Αράβων, έστειλε πλοίο και τα μετέφερε από την ερημωμένη Δοκό στον ναό της Αγίας Αναστασίας (μετέπειτα του Ελκομένου Χριστού), καθεδρικό ναό της Μονεμβασιάς, όπου παρέμειναν μέχρι το 1292.

Τότε κατέλαβε τη φημισμένη πολιτεία ο Καταλανός ναύαρχος Ρογήρος ντε Λούρια ο οποίος μετέφερε τα σκηνώματα των Αγίων στη Βαρκελώνη, όπου τοποθετήθηκαν στον εν ιδρύσει καθεδρικό ναό του Τιμίου Σταυρού και της Αγίας Ευλαλίας, η οποία άλλωστε είναι και προστάτις της πόλεως.

Τα ελεύθερα ζώα του Δοκού

Οι ελεύθερες γαλοπούλες του Δοκού.

Ένα από τα τρία γαϊδουράκια έξω από την πόρτα του ναϋδρίου του Αγίου Νικολάου.

Στο νησί διαμένουν γηγενείς κάτοικοι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού που διαθέτουν εκτάσεις στις οποίες οι πρόγονοί τους ζούσαν μόνιμα βιοποριζόμενοι ως κτηνοτρόφοι και αλιείς. Ο επισκέπτης έχει τη χαρά να δει ζώα να κυκλοφορούν αμέριμνα… Τρία γαϊδουράκια, κάποιες ελεύθερες γαλοπούλες, λίγες κότες και κάμποσα κατσίκια που βελάζουν βόσκοντας ελεύθερα, δημιουργούν ένα απίστευτα βουκολικό σκηνικό. Μια διανυκτέρευση στο νησί με σκάφος, αγκυροβολημένο αρόδο, αξίζει όσο χίλιες διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχείο 5 αστέρων.

Εξημερωμένη αίγα Δοκού. © Απεροπία.

Εσωτερικό τοπίο Δοκού. © Απεροπία.

Γαλήνη και ηρεμία σε μικρό αγροτικό δρόμο. © Απεροπία.

Εάν έχετε την τύχη να βρεθείτε εκεί σε ασέληνη νύχτα θα δείτε τόσο καθαρά τη γαλαξιακή ζώνη, όσο πουθενά αλλού στον Σαρωνικό και εάν είναι Αύγουστος θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε την βροχή διαττόντων αστέρων και να κάνετε πολλές ευχές!

Αγκυροβολία

Αν πάτε Μάιο ή Οκτώβριο-Νοέμβριο θα βρείτε να δέσετε με κάβο στον 1ο όρμο αριστερά, είτε φάτσα στα βράχια, είτε κάθετα, σε μόνιμους κρίκους στα βράχια. Τον πιάνει ο Δ-ΒΔ. κανένας άλλος. Διαφορετικά όπως μπαίνουμε στον όρμο δεξιά, με κάβο στα βράχια, δεν τον πιάνει κανένας καιρός. Τέλος, αγαπημένο σημείο, αλλά γίνεται το αδιαχώρητο, μπροστά στο εκκλησάκι, με κάβο στα βράχια, αλλιώς στο βάθος του όρμου, πάντα αρόδο. Δεν υπάρχει πρόβλημα με τα μελτέμια γιατί το καλοκαίρι σε όλο τον όρμο Σκίντου, αν και είναι εκτεθειμένος στο βοριά κατά τις 12-13.00 μ.μ τον πιάνει ΝΔ μέχρι και 6 μποφόρ σχεδόν κάθε μέρα, ο οποίος όμως πέφτει το σούρουπο και συνήθως τη νύχτα έχει άπνοια.

 

 

Χάρτης Σαρωνικού

Από πού προέρχεται η λέξη Σαρωνικός;

Το όνομά του προέρχεται από τον μυθικό βασιλιά της Τροιζήνας, Σάρωνα, ο οποίος σαν μανιώδης κυνηγός που ήταν, κυνηγώντας μια ελαφίνα η οποία έπεσε στη θάλασσα για σωθεί, συνέχισε να τη καταδιώκει κολυμπώντας. Τότε χωρίς να το αντιληφθεί, απομακρύνθηκε από τη ακτή, κουράστηκε και τελικά πνίγηκε. Από τότε, ο κόλπος ονόμαστηκε Σαρωνικός, ενώ οι δύο κόλποι, ο γειτονικός Αργολικός και ο Σαρωνικός αναφέρονται συχνά χάριν συντομίας ως Αργοσαρωνικός.

ΠΗΓΕΣ:

3 σχόλια

  1. Σταμάτης Σκούρτης 27 Μαΐου 2017 @ 09:29

    Εξαιρετικό το ιστολόγιο σας. Στο άρθρο για το Δοκό και στην αναφορά περί βαρβάρων παραλείψατε τους κυνηγούς. Ολο το νησί είναι γεμάτο από άδεια φυσίγγια, ενώ από το μόλυβδο που περιέχουν τα σκάγια είναι βέβαιο πως το έδαφος έχει μολυνθεί σε μεγάλο βαθμό. Πρόκειται για ασυνείδητους δολοφόνους, οι οποίοι εκτρέφουν πουλιά -πέρδικες, τσίχλες- τα οποία «απελευθερώνουν» στο Δοκό και μετά τα σκοτώνουν. Παράλληλα αποδεκατίζουν κάθε χρόνο τα τρυγόνια που περνούν από το νησί. Επίσης, μεταξύ των βαρβάρων εισβολέων του Δοκού πρέπει να συμπεριληφθούν οι δυναμιτιστές ψαράδες και οι δύτες με μπουκάλες, οι οποίοι καταστρέφουν ανεπανόρθωτα τη θάλασσα.

  2. admin 31 Μαΐου 2017 @ 12:08

    Ευχαριστούμε πολύ για τα καλά σας λόγια. Έχουμε παρατηρήσει τα άδεια φυσίγγια, αλλά δεν γνωρίζαμε την κτηνωδία της εν ψυχρώ δολοφονίας των ανυποψίαστων πτηνών, ούτε των τρυγονιών και ευχαριστούμε για την πληροφορία. Είμαστε κάθετα αντίθετοι προς κάθε μορφή κυνηγιού ή ψαρέματος που γίνεται με άνομα μέσα και αποδεκατίζει την τόσο πολύτιμη ελληνική πανίδα.

  3. χαραλαμπος 26 Δεκεμβρίου 2017 @ 14:54

    πως εφτιαξαν αγγεια με τροχο αφου δεν τον αναφερει η «βιβλος» 4500 χρονια απο σημερα??
    εξωγηινοι???
    σαρωνικος απο την σαρωση !
    αρ =καλιεργισιμη γη και γολο-ς

Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.

Aperopia