© Aπεροπία. Τα άρθρα του ιστολογίου aperopia.fr γράφονται κατόπιν κοπιαστικής έρευνας και μετάφρασης. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ολόκληρου του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του aperopia.fr. Επιτρέπεται μόνον η αναδημοσίευση 2-3 πρώτων παραγράφων με προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο aperopia.fr

---

Γράφει η Χρυσούλα Μπουκουβάλα

---

Το έργο του Γερμανού φιλόσοφου και κοινωνικού θεωρητικού Χάρτμουτ Ρόζα (Hartmut Rosa) γεννημένου το 1965, με τίτλο Beschleunigung – Die Veränderung der Zeitstrukturen in der Moderne (2005) σε ελληνική απόδοση Επιτάχυνση – Η αλλαγή των δομών του χρόνου στη σύγχρονη εποχή, αναλύει το παράδοξο της επιτάχυνσης του χρόνου στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Μήπως όμως αυτή η φοβερή επιτάχυνση του χρόνου που όλοι αισθανόμαστε τα τελευταία χρόνια, προκαλείται από μία αρχόμενη κοσμική διαδικασία που κρέμεται σαν Δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια της ανθρωπότητας;

Κοινωνίες σε ιλιγγιώδη ταχύτητα

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: καθώς ο ρυθμός της υλικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής γίνεται ολοένα και πιο γρήγορος, καθώς έχουμε κατακτήσει την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών και έχουμε τη δυνατότητα να ταξιδεύουμε με ταχύτητες που μέχρι τώρα μας ήταν αδιανόητες, έχουμε την εντύπωση ότι τίποτα δεν κινείται, ότι περπατάμε απλά σ’ έναν κυλιόμενο διάδρομο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Ο Ρόζα εξηγεί ότι για πρώτη φορά μέσα σε 250 χρόνια, οι άνθρωποι της Δύσης δεν περιμένουν πια μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους, αλλά φοβούνται το αντίθετο, ότι δηλαδή η ζωή τους θα είναι πιο δύσκολη.

Η τρέχουσα κρίση στην Eυρωπαϊκή Ένωση είναι μια τρανταχτή απόδειξη αυτού που διαδραματίζεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας. Οι πολιτικές ενέργειες δεν έχουν πλέον την τάση να δημιουργούν μια καλύτερη κοινωνία –ουσιαστικά κανείς πολιτικός ηγέτης δεν το υπόσχεται πια αυτό, τουλάχιστον στις υποτιθέμενες «κυρίαρχες» χώρες– αλλά να επικεντρώνονται μάλλον στην ουδετεροποίηση των κρίσεων, να προσαρμόζονται το συντομότερο δυνατόν στη νέα κατάσταση, προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Ενώ λοιπόν δεν παύουμε να κερδίζουμε χρόνο, να επιταχύνουμε τη ροή των χρημάτων, τους ρυθμούς παραγωγής, την ανταλλαγή πληροφοριών, την κίνηση των αγαθών και των ανθρώπων, έχουμε την εντύπωση ότι υπάρχει όλο και λιγότερος χρόνος, είτε σε προσωπικό, είτε σε κοινωνικό, οικονομικό ή σε πολιτικό επίπεδο.

Αυτήν ακριβώς την περίεργη και πρωτόγνωρη αίσθηση που δημιουργείται από την επιτάχυνση του χρόνου, προσπαθεί να περιγράψει ο Ρόζα.

Ρήξη του ορίζοντα συμβάντων

Ο Ρόζα δεν συζητά βέβαια τη φύση του ίδιου του χρόνου, αφήνοντας αυτό το ερώτημα σε άλλους που από την αυγή της ιστορίας έχουν φθάσει σε πολύ διαφορετικές ερμηνείες και στην οποία αναφερόμαστε στο δεύτερο μέρος αυτού του άρθρου (για τη φύση του χρόνου διαβάστε εδώ, εδώ και εδώ).

To εξώφυλλο της γαλλικής έκδοσης του βιβλίου του Ρόζα (εκδ. La Découverte/Poche, 2013).

Ο Ρόζα προσπαθεί να κατανοήσει τις συνέπειες ―πολιτικές, ηθικές, πολιτισμικές και κοινωνικές― της ρήξης που παράγεται μεταξύ της «κλασικής» νεωτερικότητας, της περίφημης «προόδου», όπως αρέσκονταν να την αποκαλούν ιδιαιτέρως οι κομμουνιστές στην πρώην Σοβιετική Ένωση, που συμβαίνει με γραμμικό τρόπο και κατευθύνεται προς μια καλύτερη κοινωνική κατάσταση (καπιταλιστική ή μαρξιστική) και τη μετανεωτερικότητα, στην οποία ο χρόνος δεν θεωρείται πια ως πορεία προς έναν προκαθορισμένο στόχο, αλλά ως μια στιγμιαία ροή προς μια κατεύθυνση που παραμένει αβέβαιη!

Η ιδέα της επιτάχυνσης γεννήθηκε με τη νεωτερικότητα, αλλά μπορούμε να διακρίνουμε δύο μεγάλες περιόδους ή δύο ξεχωριστές ακολουθίες, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Ξεκινώντας από την εφεύρεση της ατμομηχανής το 1850, η επιτάχυνση των μεταφορών όχι απλώς μείωσε τις αποστάσεις, αλλά βαθμιαία μπορούμε να πούμε ότι τις εξαφάνισε. Σήμερα πλέον δεν έχει επιτευχθεί ακόμα η στιγμιαία μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων, όμως η μετάδοση της πληροφορίας και οι οικονομικές ανταλλαγές γίνονται ακαριαία.

Γράφημα που αναπαριστά τη μείωση του χωροχρόνου κατά τη διάρκεια των τελευταίων 500 ετών. Η επιτάχυνση του χρόνου και η ταυτόχρονη μείωση των αποστάσεων είναι κολοσσιαία. Προσαρμογή-μετάφραση: «Απεροπία».

Σε αυτή την προοδευτική κατάκτηση του χωροχρόνου, ο καθολικός συντονισμός των ρολογιών έπαιξε κεντρικό ρυθμιστικό ρόλο. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι η Ώρα Γκρίνουιτς προτού επιβληθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, εγκρίθηκε για πρώτη φορά το 1847 από την Εταιρεία Βρετανικών Σιδηροδρόμων, προκειμένου να αποφευχθούν οι συγκρούσεις τραίνων που ταξίδευαν από διαφορετικές κατευθύνσεις προς τον ίδιο προορισμό.

Ως παράδειγμα αυτής της ριζικής μεταμόρφωσης του χώρου, μπορούμε απλά να αναφέρουμε το συναίσθημα που έχουμε όταν κινούμαστε μέσα σ’ ένα όχημα πάνω σ’ έναν αυτοκινητόδρομο, όπου ο χώρος μας φαίνεται σαν να «φεύγει» και χάνεται, σαν να «περνάει» από τα μάτια μας, σαν να χαράσσουμε πάνω του μια γραμμή πάνω στην οποία τρέχουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Για τον επιβάτη ενός αεροπλάνου, αυτή η «αφαίρεση» του χώρου γίνεται πλήρης, καθώς οι αποστάσεις που διασχίζονται είναι τόσο μεγάλες, ώστε δεν υπολογίζονται πλέον σε μίλια, αλλά σε ώρες. Ωστόσο, ο επιβάτης ενός αυτοκινήτου ή αεροπλάνου, κατευθύνεται προς έναν ορίζοντα, προς ένα στόχο. Και στις δύο περιπτώσεις, ακολουθούν μια γραμμική πορεία του χρόνου.

Δεύτερη επιτάχυνση

Στα τέλη της δεκαετίας του 80, ξεκινήσαμε να βλέπουμε μια νέα επιτάχυνση, η οποία, σύμφωνα με τον Ρόζα, έφτασε σε ένα κρίσιμο σημείο ανατροπής των δυτικών κοινωνιών, τόσο για το άτομο, όσο και για τις κοινωνίες στο σύνολό τους.

Αυτή η δεύτερη επιτάχυνση που μας οδήγησε στη μετανεωτερικότητα, εντάθηκε το 1989 με τρεις μεγάλες ιστορικές επαναστάσεις:

1. Την πολιτική επανάσταση που διέλυσε τη Σοβιετική Ένωση
2. Την ψηφιακή επανάσταση με την ανάπτυξη του Διαδικτύου
3. Την οικονομική επανάσταση με την ευελιξία και την χρονική αντίληψη του τύπου «just in time» και ASAP (Αs Soon As Possible).

Σήμερα, αν ολοκληρώναμε το γράφημα, ο πλανήτης μας θα γινόταν απλώς μια μικρή κουκίδα, τουλάχιστον για όλα όσα αφορούν τη μετάδοση πληροφοριών και τις οικονομικές ανταλλαγές, που διεξάγονται πλέον σε πραγματικό χρόνο.

Αυτή τη δεύτερη επιτάχυνση την ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση.

Οι κοινωνικές και πολιτισμικές επιπτώσεις αυτής της συστολής του χώρου ―ή για να είμαστε ακριβείς, της συμπίεσης του χωρόχρονου― είναι αμέτρητες αφού, σύμφωνα με τον Ρόζα, η εικονοποίηση και η ψηφιοποίηση των προηγουμένων υλικών διαδικασιών, οδήγησαν ταυτόχρονα σε επιτάχυνση της παραγωγής, της διανομής και της κατανάλωσης.

Ο γραμμικός κοινωνικός χρόνος που ρυθμίζεται από τα ρολόγια μας, έχει αντικατασταθεί από έναν «άχρονο χρόνο», δηλαδή από έναν συνεχή κατακλυσμό α-τοπικών ροών (κεφαλαίων, αγαθών, ανθρώπων, ιδεών, καθώς και ασθενειών και κινδύνων), που αναδύονται από παντού.

Τα γεγονότα δεν συμβαίνουν πλέον διαδοχικά, αλλά ταυτόχρονα και με εκθετική ταχύτητα, τοποθετώντας την κοινωνία «σε μια αιώνια εφήμερη κατάσταση» την οποία οι παγκοσμιοποιητές για να εξωραΐσουν έχουν βαφτίσει με διάφορα καλλωπιστικά ονόματα όπως ευελιξία, αειφορία, κινητικότητα, δια βίου μάθηση κ.ά.

Αποσυγχρονισμοί

Όπως μπορούμε πολύ καλά να φανταστούμε, οι συνέπειες αυτής της θεμελιώδους μεταμόρφωσης στη σχέση μας με το χωρόχρονο είτε για το άτομο, είτε για την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική μας οργάνωση, είναι πολύ σημαντικές.

Όπως ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο δημιουργεί ρεύματα αέρα καθώς επιταχύνεται, αυτή η επιτάχυνση των πάντων ―η προσωρινή αλληλουχία στιγμών και η χωρική συστολή― έχει ως αποτέλεσμα έναν αριθμό αποσυγχρονισμών.

Ή, όπως εξηγούν ορισμένοι κοινωνιολόγοι, η επιτάχυνση έχει ως αποτέλεσμα μια ρήξη, μια υπαρξιακή ρήξη του χρόνου (και του χώρου όπως θα δούμε παρακάτω).

«Πριν από μερικά χρόνια, οι άνθρωποι μιλούσαν ήδη για μια κοινωνία δύο ταχυτήτων. Από τότε, ένα κομμάτι της κοινωνίας θεωρεί ότι η κοινωνία έχει ακινητοποιηθεί, καθότι στην πραγματικότητα το ένα μέρος της κινείται προς τα πίσω, ενώ το άλλο κινείται προς τα εμπρός», εξηγεί ο Αλαίν Μερζιέ (Alain Mergier), συν-συγγραφέας με τον Φιλίπ Γκιλμπέρ (Philippe Guibert), ενός βιβλίου με τίτλο Le Descenseur Social (Ο κοινωνικός καθελκυστήρας).

Αυτή η εντύπωση της ρήξης του χρόνου, έχει ως αποτέλεσμα πολλαπλούς αποσυντονισμούς, που γίνονται αισθητοί ακόμα πιο έντονα, επειδή αυτές οι επιταχυντικές δυνάμεις φαίνεται να κινούνται τόσο γρήγορα, ώστε να έχουν γίνει αυτόνομες και πλήρως απελευθερωμένες από τον γραμμικό χρόνο.

Ωστόσο, η επιτάχυνση που επιβάλλουν αυτές οι δυνάμεις στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη έχει βαρειές επιπτώσεις πάνω στο δημοκρατικό πολίτευμα, διότι σύμφωνα με ό,τι ισχύει στη μεταμοντέρνα νοοτροπία «οι διαδικασίες που απαιτούνται για αυτή τη μορφή πολιτεύματος απαιτούν πάρα πολύ χρόνο».

Η δημοκρατία εμφανίζεται ολοένα και πιο δυσφημισμένη, ανίσχυρη, ανίκανη να φρενάρει, να ρυθμίσει, ή ακόμη και να τροποποιήσει αυτήν την επιτάχυνση.

Αυτό το αίσθημα πολιτικής ένδειας σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της αλλαγής που επηρεάζει τους ατομικούς ρυθμούς και τον τρόπο ζωής εν γένει, δηλαδή την οικογενειακή δομή, το εργασιακό περιβάλλον, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο από την επιτάχυνση της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος.

Η νεωτερικότητα είχε προχωρήσει προς τον ορίζοντα της αυξανόμενης προόδου, ενώ η μετανεωτερικότητα, στην οποία τα πάντα επιταχύνονται, φαίνεται να έχει περάσει στην αντίθετη πλευρά της.

Ο Χάρτμουτ Ρόζα μας διευκρινίζει επ’ αυτού ότι «η κίνηση δεν πηγαίνει προς έναν στόχο. Έχει γίνει στόχος από μόνη της. Ένα άλλο σύμπτωμα αυτής της κατάστασης είναι ότι σήμερα είναι πολύ πιο εύκολο να φανταστούμε ότι η κατάληξη όλου αυτού θα είναι το τέλος του κόσμου ―από μια πυρηνική, ιογενή ή οικολογική καταστροφή― από το να φανταστούμε μια εναλλακτική λύση σ’ αυτό το κυρίαρχο και καταστροφικό σύστημα επιτάχυνσης».

Τέσσερα σενάρια για να τερματιστεί η επιτάχυνση

Στο τέλος του βιβλίου του ο Ρόζα διατυπώνει διάφορες υποθέσεις για τον τερματισμό της επιτάχυνσης με μορφή τεσσάρων σεναρίων που, κατ’ αυτόν, επειδή δεν ενέχουν παράγοντες έξω από τον άνθρωπο, ενδέχεται να σταματήσουν την επιτάχυνση:

1. Η πρώτη υπόθεση έγκειται στην εκπόνηση μιας νέας μορφής θεσμικού ελέγχου και σταθεροποίησης της διαδικασίας της επιτάχυνσης, η οποία θα οδηγήσει σε μια νέα ισορροπία με μεγαλύτερη ταχύτητα.

Για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστεί να αντικατασταθούν οι κοινωνικοί, πολιτικοί και νομικοί θεσμοί ―τόσο οι ατομικοί, όσο και οι εθνικοί, που έχουν πλέον καταστεί πολύ αργοί― με δυναμικότερες ρυθμίσεις, ικανές να συνδυάσουν τον εκσυγχρονισμό (δηλαδή τον εντοπισμό του ορίζοντα) σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο με μετανεωτερική ταχύτητα. Ο ίδιος ο Ρόζα όμως πιστεύει ελάχιστα σε αυτό το σενάριο μεταρρύθμισης, καθώς δεν βλέπει πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί πολιτικά.

Εκφράζει αμφιβολίες για το γεγονός ότι, ακόμη και αν επρόκειτο να επιτευχθεί μια τέτοια «δεύτερη νεωτερικότητα», θα ήταν σε θέση να αντισταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στις νέες δυνάμεις επιτάχυνσης που με βεβαιότητα θα προέκυπταν.

2. Η δεύτερη υπόθεση είναι η οριστική εγκατάλειψη της νεωτερικότητας. Κάτι τέτοιο θα γεννούσε μια νέα μορφή (υπο)πολιτικής που θα απέκλειε όλες τις ιδέες αυτονομίας και διακυβέρνησης, συνοδευόμενη από νέες ιδέες αντίληψης και αφομοίωσης της ταχύτητας. Θα συνεπαγόταν επίσης νέες σχέσεις μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας, οι οποίες, εξ ορισμού, είναι αδύνατο να προβλεφθούν με ακρίβεια. Ακόμα κι έτσι, τα προβλήματα των αποσυντονισμών που συζητήθηκαν παραπάνω δεν θα εξαφανίζονταν, και το τέλος της επιτάχυνσης δεν είναι σίγουρο ότι θα συνέβαινε.

3. Η τρίτη υπόθεση, αντίθετη με την προηγούμενη σε όλα της τα σημεία, περιλαμβάνει ένα «σταμάτημα έκτακτης ανάγκης» ή μια προσπάθεια να επιβληθούν οργανωτικοί έλεγχοι στις δυνάμεις επιτάχυνσης που κινούνται προς την αυτονομία. Αυτή η δυνατότητα, η οποία επιδιώκει να θέσει ένα «φρένο» στην ανθρωπότητα, απαιτεί αποφασιστική πολιτική παρέμβαση για να αναγκάσει έναν επανασυγχρονισμό των ταχέως λειτουργούντων συστημάτων.

Ο Ρόζα θεωρεί ότι το όραμα αυτό είναι βαθύτατα μη ρεαλιστικό σε σχέση με το απρόβλεπτο οικονομικό και κοινωνικό κόστος που θα συνεπαγόταν ένας τέτοιος επανασυγχρονισμός, καθώς και σε σχέση με το γεγονός ότι δεν είναι σαφές ποια θα είναι τα πολιτικά και τα θεσμικά μέσα μιας τέτοιας ριζοσπαστικής και επαναστατικής εκκίνησης ενάντια στην «πρόοδο».

4. Η πιο λογική υπόθεση, στο μυαλό του Ρόζα, είναι εξαιρετικά απαισιόδοξη. Περιλαμβάνει μια αγωνιώδη κούρσα προς την άβυσσο, καταλήγοντας στην «αγωνιστική στασιμότητα» που αναφέρθηκε παραπάνω.

Υποθέτει ότι η σύγχρονη κοινωνία θα πληρώσει τελικά για την απώλεια της ικανότητάς της να εξισορροπήσει τις δυνάμεις της κίνησης και της ακινησίας, προκαλώντας πυρηνικές ή κλιματολογικές καταστροφές [υπενθυμίζουμε ότι το βιβλίο γράφτηκε πριν από την καταστροφή της Φουκουσίμα] ή αναπτύσσοντας νέες ασθένειες που θα εξαπλωθούν με την ταχύτητα του φωτός.

Κατά τον Ρόζα, οι σύγχρονες κοινωνίες δεν θα γλυτώσουν τις τρομακτικές εκρήξεις βίας καθώς οι αποκλεισμένες και κατά συνέπειαν «ακινητοποιημένες» μάζες θα συγκρούονται με την επιταχυνόμενη κοινωνία.

Επομένως κατά τον Ρόζα, η σύγχρονη κοινωνία θα γνωρίσει νέους τύπους πολιτικής κατάρρευσης, συνοδευόμενους από έκρηξη ανεξέλεγκτης βίας, ιδίως όταν οι αποκλεισμένες από τις διαδικασίες ανάπτυξης και επιτάχυνσης μάζες, θα έρχονται αντιμέτωπες με την επιταχυνόμενη κοινωνία.

Τελική καταστροφή ή ριζοσπαστική επανάσταση, ο Ρόζα παραδέχεται ότι και στις δύο περιπτώσεις θα υπάρξει ένα εξαιρετικά ανησυχητικό τέλος.

Ωστόσο, αυτή η ενοχλητική σκέψη μπορεί να αναγκάσει τη δημιουργική σύγχρονη κοινωνική θεωρία να φανταστεί μια πέμπτη υπόθεση για να σταματήσει η επιτάχυνση. Δεν έχουμε ακόμα συλλάβει πώς ακριβώς θα είναι η πέμπτη υπόθεση και σίγουρα θα είναι πολύ δύσκολο να τη συλλάβουμε, αλλά ο Ρόζα ελπίζει να συμβεί εγκαίρως…

Kοσμικές επιδράσεις;

Αυτό όμως που δεν φαντάστηκε καθόλου ο Ρόζα είναι πως η αιτία όλου αυτού που συμβαίνει μπορεί να είναι μια μη ανθρωπογενής, ολέθρια για τα έμβια όντα κοσμική λειτουργία, της οποίας αποτέλεσμα είναι αυτά που βιώνουμε.

Δεν φαντάστηκε ότι η επιτάχυνση του χρόνου μπορεί να οφείλεται σε συμπαντικές δυνάμεις εμπρός στις οποίες ο άνθρωπος είναι παντελώς ανίσχυρος και ότι δεν υπάρχει τίποτε που να μπορούμε να κάνουμε για να ξεφύγουμε απ’ αυτές (τουλάχιστον απ’ ό,τι είναι επισήμως γνωστό).

Συνδυάζοντας λοιπόν όλες τις παρατηρήσεις του Ρόζα σχετικά με την επιτάχυνση του χρόνου και τη συνεπακόλουθη ρήξη του κοινωνικού ορίζοντα συμβάντων, η γράφουσα τολμά να συσχετίσει τα γεγονότα και να διατυπώσει την παρακάτω υπόθεση:

Με βάση τη θεωρία της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν ότι δηλαδή ότι ο χωρόχρονος είναι ενιαίος και καμπυλωμένος, ότι δεν υπάρχει βαρύτητα, αλλά μόνο καμπύλωση του χωρόχρονου, ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως χρόνο, είναι τελικά μια επιπλέον χωρική διάσταση, η τέταρτη, και ότι ο χρόνος δεν υφίσταται όπως τον μοντελοποιεί ο εγκέφαλός μας εξ αιτίας των παραπλανητικών αισθητηρίων οργάνων μας, μήπως η αίσθηση της επιτάχυνσης του χρόνου που έχουμε τα τελευταία χρόνια δημιουργείται εξ αιτίας της επιταχυνόμενης συστολής του χωρόχρονου στη περιοχή μας;

Αριστερά, άκαμπτος χώρος του Νεύτωνα, και δεξιά ελαστικός χωρόχρονος του Αϊνστάιν.

Τι θέλουμε να πούμε μ’ αυτό: αρκετοί ενδεχομένως να έχουν ακούσει τη θεωρία της ύπαρξης ενός «κοσμικού αφρού» από σύμπαντα που γεννιούνται διαρκώς από την ενέργεια του κενού, καθώς και τη θεωρία της Μεγάλης Σύνθλιψης (Big Crunch), που προβλέπει ότι όταν μία περιοχή του χώρου έλκεται προς ένα σημείο τρομερής πυκνότητας −που δεν είναι άλλο από μια μελανή οπή (μαύρη τρύπα)− συμπιέζεται τόσο, ώστε τελικά πολτοποιείται.

Η διαδικασία έχει ως εξής: αφού μία περιοχή συνθλιβεί, μείνει επί απροσδιόριστο χρονικό διάστημα (που μπορεί να αντιστοιχεί και σε τρισεκατομμύρια γήινα χρόνια) σε μία επίσης υπέρπυκνη και εντελώς παράδοξη κατάσταση που αποκαλείται Σημειακή Ιδιομορφία (Singularity), αυτήν που τα αρχαία ιερατεία και οι εσωτεριστές αποκαλούν «Κοσμικό Αυγό».

Κάποια στιγμή, δημιουργείται μια Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) μέσω της οποίας ξεπηδάει ένα νέο σύμπαν – βρέφος. Το νέο σύμπαν ακολουθεί με τη σειρά του ξανά την ίδια διαδικασία, δηλαδή διαστέλλεται εκθετικά, μεγαλώνει, ορισμένες περιοχές του συνθλίβονται από μια μαύρη τρύπα, έπειτα γεννιώνται νέα σύμπαντα και ούτω καθεξής.

Διατυπώνω λοιπόν την υπόθεση ότι ενδέχεται η περιοχή του χώρου μας να έχει εισέλθει στα εξωτερικά όρια δράσης των δυνάμεων μιας γιγαντιαίας μαύρης τρύπας, που δρα ως Μεγάλος Ελκυστής. ¹ 

Μαύρη τρύπα – Μεγάλος Ελκυστής.

Που στηρίζω αυτή την υπόθεση:

Το 1998 έγκριτοι επιστήμονες ανακάλυψαν έκπληκτοι ότι η διαστολή του χώρου μας (όχι απαραίτητα ολόκληρου του σύμπαντος) επιταχύνεται, αντί να επιβραδύνεται λόγω της βαρύτητας, όπως ήταν αναμενόμενο.

Ένας εκ των επιστημόνων, ο διάσημος αστροφυσικός Άνταμ Ρις (Adam Riess) αποφάσισε να συνεχίσει να μελετά με νέα ομάδα συνεργατών αυτό το μυστηριώδες κοσμολογικό φαινόμενο, επιβεβαιώνοντας τελικά τις μετρήσεις που δείχνουν ότι το σύμπαν πράγματι διαστέλλεται περίπου 9% ταχύτερα από το αναμενόμενο. ² 

Μ’ άλλα λόγια, οι πιο απομακρυσμένοι από εμάς γαλαξίες απομακρύνονται με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε γαλαξίες που απέχουν πέραν των ±15 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, όσος δηλαδή είναι ο κοσμολογικός ορίζοντας.

Μήπως λοιπόν επειδή ο χώρος μας πλησιάζει όλο και περισσότερο στα όρια μιας μαύρης τρύπας, δηλαδή όλο και συρρικνώνεται, όταν ξεπεράστηκε το όριο μετά από το οποίο αλλοιώνεται, γεννήθηκε απότομα η μετανεωτερικότητα, και από το 1989, προέκυψε μια ακόμα πιο εκθετική ανάπτυξη της τεχνολογίας με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ σήμερα πλέον όλοι έχουμε την αίσθηση ότι «το πράγμα έχει ξεφύγει εντελώς»;

Αυτό μπορεί να ερμηνεύει γιατί η ταχύτητα διαστολής που είχε μετρηθεί το 2001 ήταν 72 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο και ανά μεγα-παρσέκ ³, αλλά το 2012 ήταν 74,3 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο και ανά μεγα-παρσέκ (Μpc), δηλαδή είχε αυξηθεί.

Πότε όμως θα συμβεί η αρχή της σύνθλιψης της περιοχής μας από τον Μεγάλο Ελκυστή που θα καταστήσει την ανθρώπινη ζωή αδύνατη; Μήπως όχι τόσο αργά όσο νομίζουμε;

Για να το ξέρουμε με βεβαιότητα θα πρέπει να έχουμε ξεκαθαρίσει ποια μορφή έχει το σύμπαν μας, πόσο όγκο έχει, και πόσο τελικά απέχει από εμάς η μαύρη τρύπα, κάτι όχι και τόσο απλό, διότι ενδέχεται οι γνώσεις μας για τη δομή του σύμπαντος να είναι λανθασμένες και να ανατραπούν άρδην, όπως συνέβη με χιλιάδες άλλες θεωρίες του παρελθόντος.

Παραστατική απεικόνιση αυτού που μπορεί να συμβαίνει με τη συρρίκνωση μιας περιοχής του χώρου. Το πάνω μπλε σύμπαν αντιπροσωπεύει το γηραιό σύμπαν – γονέα όπου μια περιοχή του συρρικνώνεται προς ένα υπέρπυκνο σημείο (μαύρη τρύπα). Το κάτω κόκκινο σύμπαν, αντιπροσωπεύει το νεογέννητο σύμπαν – βρέφος που γεννιέται από μια Μεγάλη Έκρηξη. Ο Μεγάλος Ελκυστής είναι η μαύρη τρύπα που θα καταπιεί τη περιοχή μας και θα την εκβάλλει από την άλλη μεριά ως …ανεύρισμα.

Eίναι το σύμπαν δωδεκαεδρικό;

Σύμφωνα με τον Γάλλο καθηγητή αστροφυσικής Ζαν-Πιέρ Λουμινέ (Jean-Pierre Luminet) διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών της Γαλλίας, ειδικού στις μαύρες τρύπες, με τον οποίο συμφωνούν και άλλες ομάδες επιστημόνων, το σχήμα του σύμπαντός μας δεν είναι σφαιρικό, αλλά κοίλο δωδεκαεδρικό, ένα δωδεκάεδρο Πουανκαρέ (Poincaré).

Το δωδεκάεδρο Πουανκαρέ θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια δερμάτινη μπάλα ποδοσφαίρου, η οποία αποτελείται από δώδεκα κοίλα πεντάγωνα, όπως της παρακάτω εικόνας. Κάθε φορά που βγαίνει κάποιος από μία συγκεκριμένη όψη, εισέρχεται στην απέναντί της που ταιριάζει πάνω της, μόνο αφού αυτή στραφεί κατά 36° (στην παρακάτω εικόνα, δύο πράσινα πεντάγωνα).

Δωδεκάεδρο Πουανκαρέ. Πηγή: Γαλλική Wikipedia.

Το καμπυλωμένο δωδεκάεδρο Πουανκαρέ αντιστοιχεί όμως σε ένα από τα πέντε πλατωνικά στερεά, στη περίφημη πεμπτουσία του Αριστοτέλη, το οποίο τότε το ονομαζόταν αιθέρας, ενώ σήμερα αποδίδεται ως σύμπαν. Τα πλατωνικά στερεά είναι τα εξής: το τετράεδρο (πυραμίδα), το εξάεδρο (κύβος), το οκτάεδρο (διπλή πυραμίδα), το δωδεκάεδρο και το εικοσάεδρο, και οι συνδυασμοί τους πλάθουν τον κόσμο μας. Πώς ήξερε ο Πλάτωνας τη φύση της πραγματικότητας; Μα από τους Πυθαγόρειους μύστες από τους οποίους είχε αγοράσει συγγράμματα.

Ωστόσο, όλα αυτά τα στερεά κατασκευάζονται από τους άπειρους συνδυασμούς του θεμελιώδους κόκκου-κρυστάλλου της μη αντιληπτής από τις αισθήσεις μας, αντικειμενικής πραγματικότητας, που σύμφωνα με σύγχρονους αστροφυσικούς όπως ο Μαξ Τέγκμαρκ είναι μια μαθηματική δομή.

Αυτός ο στοιχειώδης κόκκος θεωρείται ότι έχει μορφή δισδυάκις τριακοντάεδρου οκτώ διαστάσεων, αλλά εκλαμβάνεται από την ανθρώπινη αντίληψη ως τρισδιάστατο βόξελ (ογκοστοιχείο Πλανκ), δηλαδή ως ένα τετράεδρο (πυραμίδα), κάτι που έχουμε ήδη περιγράψει πολύ αναλυτικά εδώ.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μοντελοποιεί τις διπλές προβολές του δισδυάκις τριακοντάεδρου ως αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα.

Κοσμική μορφολογία σύμφωνα με τους Πυθαγόρειους, την οποία δανείστηκε ο Πλάτωνας. Την κοσμική μορφολογία οι Πυθαγόρειοι την είχαν διδαχθεί από τους Αιγυπτίους και τους Βαβυλώνιους ιερείς, που με τη σειρά τους την είχαν διδαχθεί από πολύ αρχαιότερους ανθρώπινους πολιτισμούς που καταστράφηκαν από τους κατακλυσμούς, αφού είχαν αναπτύξει προηγμένη τεχνολογία. Ο θεμελιώδης κόκκος της αντικειμενικής πραγματικότητας που πιθανότατα είναι μια μαθηματική εξίσωση με φυσική μορφή, είναι ένα δισδυάκις τριακοντάεδρο οκτώ διαστάσεων. © Προσαρμογής σχεδίου στα ελληνικά: aperopia.fr

Δισδυάκις τριακοντάεδρο.

Το δωδεκαεδρικό σχήμα εξηγεί γιατί επινοήθηκε η σκοτεινή ενέργεια που δικαιολογεί την υπολείπουσα ύλη του σύμπαντος, και γιατί οι γαλαξίες που βλέπουμε, στην πραγματικότητα είναι λιγότεροι.

Αν αυτό τελικά ισχύει, οι εικόνες των γαλαξιών σχηματίζονται από την αντανάκλαση μιας από τις πολλές επιφάνειες πάνω στην άλλη, γι’ αυτό εντέλει οι μετρήσεις μας δεν ανταποκρίνονται στην κλασσική θεωρία και μας αναγκάζουν να επινοήσουμε τη σκοτεινή ενέργεια.

Δωδεκαεδρικό σύμπαν.

Άλλο επιχείρημα της συρρίκνωσης του χώρου είναι η ψευδαισθητική αντίληψη του βέλος του χρόνου που είναι ψυχολογικό και ορίζει την κατεύθυνση που εμείς αντιλαμβανόμαστε τη χρονική εξέλιξη.

Και τούτο διότι καμμία εξίσωση της φυσικής δεν προβλέπει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση του χρόνου. Oι νόμοι της φυσικής δεν απαγορεύουν μια αντίστροφη διαδικασία.

Αν λοιπόν η περιοχή μας συστέλλεται, τότε η εντροπία της ελαττώνεται. Εμείς ωστόσο νομίζουμε λανθασμένα ότι διαστέλλεται ολόκληρο το σύμπαν και παράλληλα ότι αυξάνει η εντροπία. Πρόκειται για άλλη μία αισθητηριακή πλάνη, όπως αυτή του κοσμολογικού ορίζοντα που τον αντιλαμβανόμαστε σαν ανεστραμμένο είδωλο σε καθρέφτη.

Σε ένα δωδεκαεδρικό σύμπαν, οι εικόνες των γαλαξιών είναι κατοπτρικές, δηλαδή πολλαπλές αντανακλάσεις των ίδιων γαλαξιών, κάτι που εξηγεί και το φαινόμενο του βαρυτικού φακού όπου το είδωλο ενός γαλαξία επαναλαμβάνεται πολλές φορές.

Όταν η περιοχή του χώρου μας συνθλιβεί, θα έχει τη χαμηλότερη εντροπία, κάτι που είχε ακριβώς πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη.

Αυτή ήταν η λεγόμενη περίοδος Πλανκ που διήρκεσε 10^-44 δευτερόλεπτα πριν από τον χρόνο μηδέν (t=0) κατά την οποία η ύλη είχε τη μέγιστη δυνατή πυκνότητα, η εντροπία ήταν ελάχιστη, όλες οι θεμελιώδεις δυνάμεις ήταν ενωμένες και συμμετρικές (ισχυρά και ασθενής πυρηνική, ηλεκτρομαγνητική και βαρύτητα) και η θερμοκρασία ήταν 10³² βαθμοί Κέλβιν.

Απεικόνιση σύνθλιψης μιας περιοχής του χώρου και η γέννηση ενός νέου σύμπαντος. © Διασκευής γραφήματος στα ελληνικά: aperopia.fr

Σε κάθε περίπτωση, δεν γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ούτε την πραγματική ηλικία του σύμπαντός μας, ούτε ακριβώς πόση είναι η ύλη του. Οι μονάδες μέτρησης που χρησιμοποιούμε είναι καθαρά ανθρωπικές, επομένως μόνον υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε.

Και η υπόθεση της σύνθλιψης της περιοχής μας από έναν Μεγάλο Ελκυστή είναι δυστυχώς από τις πιο πιθανές.

Επίσης έχει πλέον αποδειχτεί ότι πολλοί φυσικοί νόμοι και σταθερές του σύμπαντός μας, δεν είναι ίδιοι σε όλες τις περιοχές του, αλλά διαφέρουν.

Όπως λοιπόν το ψάρι δεν γνωρίζει ότι το νερό μέσα στο οποίο ζει, δηλαδή η υγρή κατάσταση της ύλης, δεν είναι η μόνη που μπορεί να υπάρχει, και υπάρχουν και άλλες όπως η στερεά, η παγωμένη και η αέρια, έτσι κι εμείς μέχρι πρόσφατα δεν γνωρίζαμε ότι οι φυσικοί νόμοι και οι σταθερές του χώρου δεν είναι παντού ίδιες και μπορεί να διαφέρουν πάρα πολύ κατά τόπους.

Επ’ αυτού μάλιστα ο φυσικός Γιουτζήν Στιούαρτ έγραψε το 1996 στο επιστημονικό περιοδικό Sceptical Enquirer τα εξής συγκλονιστικά:

«H πραγματικότητα μπορεί να μην συμπεριφέρεται πάντοτε όπως  έχουμε συνηθίσει να αναμένουμε. Μπορεί να είναι το έρπον χάος του Λόβκραφτ, ο Νυαρλαθοτέπ. Η καρδιά μιας μαύρης τρύπας, του Στίβεν Χόκινγκ. Ο πυρήνας των φράκταλ του Μπενουά Μάντελμπροτ. Τέλος, μπορεί να είναι η δήλωση του Αϊνστάιν, ότι η φυσική που γνωρίζουμε θα μπορούσε να είναι τοπικό φαινόμενο».

Πότε θα επέλθει η Μεγάλη Σύνθλιψη;

Δεδομένου λοιπόν ότι κατά πάσα πιθανότητα το σχήμα του σύμπαντος είναι δωδεκαεδρικό, και οι νόμοι του δεν είναι παντού οι ίδιοι, αλλά ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, ενδέχεται η Μεγάλη Σύνθλιψη να επέλθει πολύ νωρίτερα από τα… έντεκα τρισεκατομμύρια χρόνια που υπολογίστηκε με βάση την αποσταθεροποίηση των φερμιονίων και του μποζονίου Χιγκς, η οποία έχει ήδη αρχίσει.

Η πιθανότητα να ζήσει το σύμπαν μας (ή έστω η περιοχή μας) τόσα χρόνια θεωρητικά είναι 95%, ωστόσο, αυτός ο άγνωστος παράγοντας, αυτό το 5%, σε συνδυασμό με την άγνοια της σύστασης του 75% του, που αποδίδουμε στην μάλλον ανύπαρκτη σκοτεινή ενέργεια, μπορεί να σημαίνει πάρα πολλά.

Γι’ αυτό και με βάση αυτή την ασάφεια, ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί, όπως ο Λη Σμόλιν, ο Λέοναρντ Σάσκιντ, ο  Άλαν Γκουθ και ο Έντουαρντ Φάρι, ισχυρίζονται ότι επειδή το σύμπαν μας δεν είναι παρά μια γεννήτρια μελανών οπών, δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι πότε θα καταλήξουμε να γίνουμε …ανεύρυσμα.

Ιδού τι έγραψε σχετικά το 1987 ο Μάλκομ Μπράουν στους New York Times: «Ο Γκουθ παρομοιάζει το σύμπαν στο οποίο ζούμε, με τη δισδιάστατη επιφάνεια μιας σφαίρας, που λόγω του τεράστιου μεγέθους της, μας φαίνεται σχεδόν τέλεια επίπεδη.

Υπάρχουν περιστάσεις, λέει, που θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένα «ανεύρυσμα» σ’ αυτήν την επιφάνεια, μια περιοχή στην οποία ο χωρόχρονος διογκώνεται σαν ογκίδιο, και τελικά αποσπάται από τον γονέα του, σαν ένα νέο σύμπαν.

Σ’ έναν υποθετικό παρατηρητή, οι συνθήκες μπορεί αρχικά να μοιάζουν μ’ αυτές της Μεγάλης Έκρηξης από τις οποίες πιστεύεται ότι έχει προκύψει το δικό μας σύμπαν. Όμως, στους παρατηρητές του δικού μας σύμπαντος, ο καθηγητής Γκουθ, είπε ότι το ανεύρυσμα θα μοιάζει απλά με μια μαύρη τρύπα, ένα αντικείμενο του οποίου η τεράστια βαρύτητα εμποδίζει τη διαφυγή ακόμα και του φωτός.

Μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα η μαύρη τρύπα θα εξατμιστεί, χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος του μέρους όπου γεννήθηκε ένα νέο σύμπαν»…

Ωστόσο, ο διακεκριμένος τέκτων και πυθαγοριστής Νικόλαος Μαργιωρής, στο βιβλίο του Η Πυθαγόρεια Αριθμοσοφία, (σελ. 147, εκδοθέν το 1977), μας δίνει συγκεκριμένο χρόνο για το πότε θα γίνει η σύνθλιψη και πώς αποκαλείται η τελευταία περίοδος του κόσμου μας:

«Ο κορεσμός αυτός της αδιάκοπης εξάπλωσης, θα πραγματοποιηθεί και μία αντίστροφη μέτρηση θα λάβει χώρα, όταν ο νόμος της Περιοδικότητας αρχίζει να επενεργεί αντίστροφα. Η επαναστροφή και η συσπείρωση αυτή θα πραγματοποιηθεί, οπωσδήποτε, κατά την ίδια τάξη της εξάπλωσης.

Οι υπολογισμοί τους πάνω στην παρατήρηση αυτή, σήμερα δεν διαψεύδονται και ούτε αποθαρρύνονται από τους επιστήμονες. Από τους Εσωτεριστές, είναι ο απαράβατος νόμος της γένεσης και της φθοράς, κάθε μορφής.

Μάλιστα έχουν προκαθορίσει και την έναρξη. Όταν η Μετάπτωση των ισημεριών φτάσει στους 300.000 χιλιάδες γύρους, που κάθε γύρος τους πραγματοποιείται κάθε 26.000 χιλιάδες χρόνια, η επαναφορά στα ίδια και η εξάπλωση, θα μετατραπεί σε συγκέντρωση − συνάθροιση − συσπείρωση σε 7 δισεκατομμύρια οκτακόσια εκατομμύρια χρόνια (300.000 x 26.000= 7.800.000.000).

Η έναρξη αυτή θα γίνει όταν περάσει ο χρυσός αιώνας, ο αργυρός, ο χάλκινος, ο σιδερένιος και τελειώσει ο τελευταίος αιώνας του κρυστάλλου. Λήξουν δηλαδή οι πέντε εποχές της τάσης για εξάπλωση.

Τότε θα επανεμφανιστούν άλλες πέντε της ρυτίδωσης εποχές, που έχουν ανθρωπομορφικές παραστάσεις μέσα στον εσωτερισμό.

Το τέλος θα συμβεί εντός της αναμενόμενης εποχής της ομοιοφυσιογνωμικής ή της Πανομοιοτυπικής των τότε απογόνων μας ανθρώπων».

Αν πιστέψουμε όσα αναφέρουν οι εσωτεριστές, και ότι επισήμως η ηλικία της Γης μας είναι ήδη 4,543 δισεκατομμύρια χρόνια, πρέπει να έχουμε ήδη εισέλθει στη πορεία συρρίκνωσης… Βοήθειά μας…

Ίσως λοιπόν θα έπρεπε να εξετάσουμε σοβαρά και την περίπτωση πως όλα όσα βιώνουμε μπορεί να μην έχουν αποκλειστικά ανθρωπογενείς αιτίες, δίχως αυτό να σημαίνει ότι μια μικρή ομάδα ανθρώπων απαλάσσεται για τα εγκλήματά της εναντίον της ανθρωπότητας.

Αν τελικά δεν αρχίζει ακόμα η συρρίκνωση, τότε για τη σημερινή παράνοια στην οποία έχει βυθιστεί η ανθρωπότητα, ευθύνονται τελικά τα ίδια πάντα σκοτεινά ιερατεία της εξουσίας που τη καταδυναστεύουν εδώ και χιλιετίες.

ΠΗΓΕΣ:

• Hartmut Rosa, Accélération, Une critique sociale du temps, εκδ. La Découverte/Poche, 2013
• The end of the universe – Big Crunch, Big Freeze or Big Rip
• Universe expanding faster than expected
• NASA’s Hubble finds universe is expanding faster than expected
• False vacuum decay
• How many universes are there?
• Our universe could be ‘one bubble in a frothy sea of bubbles
• D’une singularité vers l’extension de l’univers
• Λανιακέα: ο αχανής παράδεισος των γαλαξιών
• Scientists have discovered a black hole as big as 12 billion suns
• Are we living in a multiverse?

1. Μεγάλος Ελκυστής: υπερσυγκέντρωση ύλης που ασκεί στη γύρω περιοχή τεράστιες ελκτικές δυνάμεις. Ο μεγαλύτερος γνωστός Ελκυστής – μαύρη τρύπα βρίσκεται στη κατεύθυνση του αστερισμού του Κενταύρου, απέχει 147 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και έχει μάζα ίση με 5×10¹⁶ ήλιους. Εκεί «έξω» στροβιλίζεται κάτι τρομακτικά επικίνδυνο…
2. Ο Άνταμ Ρις, ο Σολ Περλμάτερ (Saule Perlmutter) και ο Μπράιαν Σμιτ (Brian Shmidt) μοιράστηκαν το βραβείο Νόμπελ 2011 για την απόδειξη της επιτάχυνσης της διαστολής του σύμπαντος από μια άγνωστη δύναμη την οποία ονομάζουμε προς ώρας σκοτεινή ενέργεια και που δεν γνωρίζουμε τι είναι.

   Παλαιότερα, η σκοτεινή ενέργεια ονομαζόταν «κοσμολογική σταθερά του Χαμπλ» και είχε προβλεφθεί από τον Αϊνστάιν στη θεωρία της Σχετικότητας.

   Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή η ενέργεια μπορεί να μην υπάρχει, αλλά το φαινόμενο της επιτάχυνσης να οφείλεται σε λανθασμένες μαθηματικές εξισώσεις που δεν έχουν λάβει υπ’ όψιν τη περιστροφική κίνηση του σύμπαντος για την οποία επέμενε ο μέγας επιστήμων της λογικής Κουρτ Γκέντελ, αλλά και την έλξη της περιοχής μας προς μία μαύρη τρύπα.

3. Παρσέκ (pc): μονάδα μήκους των αστρονόμων για την μέτρηση μεγάλων αποστάσεων στο σύμπαν. Aντιστοιχεί σε 3,086 x 10¹⁶ μέτρα, ή αλλιώς 3,26 έτη φωτός ή 30,9 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα, ενώ 1 μεγαπαρσέκ αντιστοιχεί σε 1 εκατομμύριο παρσέκ.